De tattoobranche bestaat uit duizenden artiesten met ieder een eigen manier van werken. Ze vinden nagenoeg allemaal dat zij hygiënisch goed bezig zijn. Maar uit inspecties blijkt echter dat dit niet altijd het geval is. De NVWA zocht naar de beste manier om tatoeëerders aan te zetten tot het beter naleven van deze hygiëneregels. In 2019 zijn daarvoor onder meer instructiefilms ontwikkeld, waar tatoeëerders zelf aan mee hebben gewerkt.

“Om een goed beeld te krijgen van de doelgroep hebben we eerst onderzoek gedaan waarom de tatoeëerders wel of juist niet de regels naleven”, vertelt gedragsdeskundige Mariske Hajer van de NVWA. “Als je de doelgroep duidelijk in beeld hebt, kun je gericht een pakket ontwikkelen met passende interventies en gedragstechnieken op het gebied van handhaving.”
Hygiëne is al jaren een heikel punt in de tattoowereld. Volgens de gedragsdeskundige zijn tatoeëerders vaak zeer gedreven om hun vak te verstaan en geldt dat ook voor hygiëne. “Al gaat het daar wel eens mis. Ze denken dat ze de regels goed naleven, maar hebben een gebrek aan kennis over de inhoud.”

Betrokken kunstenaars

De Nederlandse tatoeëerders hebben zich volgens Hajer niet georganiseerd in zoiets als een brancheorganisatie. “Het vak is voor hen een manier van leven. Het is dus veel meer dan geld verdienen alleen. Tatoeëerders zijn kunstenaars. Ze zijn zeer zelfstandig, niet gevoelig voor sociale druk van anderen in de branche en wars van betutteling.”

Om zoveel mogelijk aan te sluiten bij de belevingswereld van de branche is een adviespanel van zeven tatoeëerders in het leven geroepen. “Met veel enthousiasme en betrokkenheid heeft het panel meegedacht over het vormgeven van de interventies, waaronder korte instructiefilmpjes”, vertelt Hajer. “We hebben de leden tot aan de kleinste details mee laten denken over de vormgeving. Is dit de juiste muziek? Is de montage logisch? En is dit een fijne voice-over stem?”

Juiste toon erg belangrijk

Uiteindelijk zijn er vijf instructiefilms gemaakt over de onderwerpen waar de meeste overtredingen op gebeuren, zoals handhygiëne en nazorg. De korte films laten zien hoe tatoeëerders de regels op de juiste manier toe kunnen passen. “In de films laten we een gepassioneerde vakman of -vrouw zien voor wie werken volgens de hygiënerichtlijnen hoort bij het vakmanschap. We maken naleving makkelijker door in beelden diverse vuistregels te geven,” legt Hajer uit. Volgens haar is het ook belangrijk de juiste toon te kiezen. “Daarmee nemen we mogelijke weerstand weg.”

In het adviespanel is ook nagedacht over de vraag hoe de instructiefilmpjes onder de aandacht te brengen van de tatoeëerders “We hebben ingezet op een opvallende ansichtkaart met QR-code, die alle tatoeëerders in Nederland met een vergunning in de brievenbus hebben gekregen. Daarnaast promoten we de filmpjes, adverteren we via sociale media op de doelgroep en plaatsen de video’s op diverse websites.” Hajer merkt op dat de video’s aardig worden bekeken. “Maar we moeten ze blijven verspreiden en erop wijzen.” 

Gedragsverandering vraagt lange adem

Projectleider Mariana de Vries (NVWA): “Op dit moment hebben de filmpjes nog niet de gewenste bekendheid onder de doelgroep. We werken hier hard aan. De tatoeëerders die de filmpjes hebben gezien zijn positief. Zij vinden de filmpjes duidelijk en maken goed zichtbaar welke handelingen de tatoeëerder moet verrichten”.

De tattooshops moeten bij een GGD de vergunning aanvragen en om de drie jaar verlengen. De filmpjes zijn online bij de vergunningaanvraag geplaatst. “Het moet onderdeel worden van het werkpatroon van de tatoeëerder. Dit moet inslijten”, aldus de projectleider.

Volgens haar staan de tatoeëerders positief tegenover deze aanpak van de NVWA, niet alleen in Nederland. “Zo hebben onze collega’s op een groot internationaal congres de filmpjes getoond en de reacties van de buitenlandse tatoeëerders waren alleen maar positief. Vooral de aanpak – de overheid samen met de tatoeëerders – krijgt waardering.”

Je kunt de filmpjes bekijkenop de website van de NVWA.

De tatoeëerders in hun waarde laten bij het uitleggen van de hygiëneregels

“Geen tijd!”, “We weten wat we doen” of “De NVWA? Zegt mij niets”. Inspecteur Kenny Verzijl heeft alle argumenten wel een keertje gehoord als hij onaangekondigd bij een tattooshop binnenstapt. “Ze testen je ook uit. Wat weet deze vent nou van het vak?” Toch verdwijnt de weerstand volgens Verzijl snel. “Ik laat direct merken dat zij de artiesten zijn. Ik bemoei mij niet met het ambacht zelf. Hygiëne is weer mijn vak, daar kom ik voor.”

Volgens de inspecteur willen de tatoeëerders zijn verhaal toch graag horen. “Je kunt deze inspectie in 15 minuten doen. Maar als we rustig gaan zitten, merken we dat de shopeigenaren met veel vragen zitten en bovendien ook graag hun eigen verhaal willen vertellen.” Verzijl ziet dat de tatoeëerders bovenal het beste werk af wil leveren. “Als de tattoo met betere naleving van de regels minder snel gaat ontsteken of er geen allergische reactie optreedt, dan blijf deze mooier. Daar is iedereen bij gebaat. Het is een sector met veel trotse mensen.”

Stijging populariteit dwingt tot naleving regels

De laatste jaren is het aantal tattooshops enorm toegenomen. Verzijl: “Het is van een ‘ondergrondse’ wereld echt doorgebroken tot het grote publiek. Daarnaast zien we ook steeds meer permanente make-up.” Voordeel van de ontwikkeling is dat de shops niet meer in een steegje achteraf zitten, maar prominent in de winkelstraten. “Die openheid dwingt tot schoner werken.”

Aangezien er bij iedere inspectie weer verbeterpunten of soms overtredingen worden geconstateerd, zijn de filmpjes een mooi middel om dit opnieuw bij de tattoo-artiest onder de aandacht te brengen. “Wij zagen dat het naleven van de regels jaar na jaar niet verbeterde. Het was geen onwil, maar je werkt met visueel ingestelde mensen. Een flink pakket met ingewikkelde regels vinden ze lastig. De filmpjes helpen om aansluiting te vinden.”

En waar gaat het dan het meest mis? “Bij desinfectiemiddelen,” antwoordt Verzijl meteen. “Het luistert enorm nauw waar je de middelen voor mag gebruiken, anders werkt het niet voldoende. En je kunt met verkeerde middelen ook nog het milieu belasten.” Daarnaast moet een producent in Nederland aan speciale regelgeving voldoen om een middel op de markt te brengen. “Dat kost extra geld. Dus willen deze producenten ook dat wij er goed op controleren.”

Illegale shops tegengaan

Er zijn nog tatoeëerders die helemaal geen vergunning hebben en onhygiënisch werken. Volgens Verzijl werkt hierbij het verstoren van klantcontacten het beste. “We kunnen handhaven op de reclame van zo’n illegale shop bij bijvoorbeeld Facebook of Marktplaats. Door deze te verwijderen, droogt het aantal klanten snel op.”

En klanten die wel zo’n tatoeëerder hebben bezocht, zijn regelmatig bereid de NVWA en GGD te helpen. “De klant heeft een schijntje betaald voor een tattoo, maar de wond raakt ontstoken of er ontstaan andere gezondheidsproblemen. Zij geven achteraf aan dat zij dom bezig zijn geweest en willen andere mensen behoeden voor dezelfde narigheid.”

De NVWA krijgt soms meldingen van mensen die bij een legale shop niet tevreden zijn over de tattoo zelf. “Iemand mag een vreselijk lelijke tatoeage zetten, daar letten wij niet op,” grinnikt Verzijl. “Ons gaat het om veiligheid. De rest is in handen van de tatoeëerder en de klant.”