Bedrijven in Nederland importeren jaarlijks voor vele honderden miljoenen euro’s aan hout, meubels, papier en pulp. De houtinspecteurs bij de NVWA zien erop toe dat handelaren geen illegaal gekapt hout importeren. Daarnaast controleren ze of het om een niet-beschermde houtsoort gaat en of het papierwerk klopt. Door het enorme aanbod, kan het team maar een beperkt deel controleren. Al zijn in 2019 mooie stappen gezet rondom innovatie en internationale samenwerking.

“We kijken bij controles voornamelijk naar de grotere spelers op de houtmarkt”, legt senior inspecteur Meriam Wortel uit. “Aan hout valt veel geld te verdienen. Dit werkt corruptie in de hand. Daarbij hangt de houthandel ook samen met ontbossing en verlies van biodiversiteit.”

Wel wil Wortel benadrukken dat houtkap op zich niet fout is. “Het kan duurzaam gebeuren, maar dat vraagt om goede controle en internationale samenwerking.”

Fout hout op Nederlandse markt

Consumenten denken wellicht dat Nederlandse winkels geen illegaal hout gebruiken en verkopen. “Nou, vergis je niet!”, reageert Wortel. “Ook hier treffen we veel ‘fout hout’ op de markt aan uit bekende beschermde gebieden, waaronder het Amazoneregenwoud in Brazilië.”

Naast de bekende probleemgebieden, wijst de NVWA voor ieder jaar extra aandachtsgebieden aan. Zo lette de NVWA in 2019 op hout uit Myanmar en Oekraïne. Hier vindt veel houtkap plaats zonder de juiste vergunningen. Uit Oekraïne komen voornamelijk transportpallets en haardhout. Verder hadden de inspecteurs extra aandacht voor de invoer vanuit Gabon en Kameroen.

Inspecteurs begraven onder papierwerk

De importeur moet zelf onderzoek doen naar het land van herkomst en documentatie aanleveren over de kap, verzaging en export. Wortel: “In het verleden begroeven ze ons onder een lading papierwerk, in allerlei lokale talen. Daar moesten wij dan uit zien te komen.”

De inspecteurs pakken dat nu anders aan. “We vragen nu aan de importeurs zelf hoe zij de documenten beoordelen. Je merkt dat sommigen er niet goed over nadenken. Er is wat gegoogeld op het land en ze sturen het papierwerk gewoon door,” stelt de inspecteur. “We krijgen ook vaak terug dat zij al jaren met een bepaald bedrijf samenwerken. Dat is altijd goed gegaan. Of het bedrijf zou een keurmerk hebben.”

Keurmerken en regels

Binnen de houthandel bestaan diverse keurmerken, zoals FSC (Forest Stewardship Council) en PEFC (Programme for the Endorsement of Forest Certification). Deze moeten waarborgen dat het hout op een juiste manier is gekapt en verhandeld. “Slechts een deel van het hout op de Nederlandse markt heeft zo’n keurmerk”, ziet Wortel. “Het is geen verplichting en er is weinig groei in het aantal gecertificeerde hectares bos wereldwijd.”

Bij de handel in hout, papier en pulp geldt de Europese Houtverordening. Hierin staat aan welke regels men zich moet houden. “De lidstaat waar het hout als eerste op de markt komt, moet hierop toezien.” De inspecteur geeft toe dat dit niet waterdicht is. “De lokale autoriteiten zitten er niet altijd voldoende bovenop. De handhaving is zo sterk als de zwakste Europese schakel.”

“Wel werken we steeds beter samen,” vervolgt ze. “Zo waren er in 2019 tegelijkertijd in Nederland en Tsjechië invallen bij importeurs van fout teakhout.” Het zorgde meteen voor een enorme daling in de import van dat type fout hout via Nederland. “Een mooi resultaat”, vindt Wortel, maar voegt eraan toe: “Importeurs kiezen voor invoer in Europa simpelweg de minst streng controlerende landen uit. De controle op hout valt of staat met goede internationale samenwerking.”

Dertig tuintafels op ‘foute’ poten

Drie containers met meubels in de Rotterdamse haven waren voor NVWA-inspecteur Han van Erp het begin van een interessant onderzoek. “De Douane controleerde in april diverse containers met houten tuinmeubelen uit China. Daarbij ontstond het vermoeden dat de meubels deels waren gemaakt van illegaal gekapt teakhout, waarop de NVWA werd ingeschakeld.”

Van Erp vervolgt: “Samen met mijn collega Marieke van Kempen ben ik meteen naar de importeur in Noord-Brabant gegaan. De eigenaresse meldde dat de meubels afkomstig waren van een Chinese fabriek.” De importeur moet ook aan kunnen tonen waar het gebruikte hout oorspronkelijk vandaan komt. “Dat kostte een paar dagen. Ondertussen stuurden wij monsters van de poten van een tafeltje naar twee laboratoria voor microscopisch en isotopen onderzoek. ”

Labuitslagen

Het microscopisch onderzoek brengt aan het licht dat het om teakhout gaat en of het van een plantage afkomstig is of uit het wild komt. Isotopen onderzoek kan aantonen waar ter wereld de bomen groeiden. Van Erp: “Wij hadden al het sterke vermoeden dat de tafelpoten van wilde teak waren gemaakt. De jaarringen lagen dicht bij elkaar. Dit zie je bij wild hout, dat groeit langzamer.”

Bij een tweede bezoek aan het bedrijf stelde de eigenaresse dat het hout oorspronkelijk uit Brazilië kwam. “Dat leek ons dubieus. Wild teak groeit daar niet.”

Twee weken later volgden de labuitslagen. Het betrof inderdaad wilde teak en het hout kwam uit Zuidoost-Azië. “Dan denk ik meteen aan Myanmar. Dat is een van de weinige plekken in die regio met wilde teak. Dat wordt daar illegaal gekapt. We hadden beet en hebben de tafels uit de markt gehaald! Inmiddels was de zaak ook aan Justitie voorgelegd.”

Samen de foute keten aanpakken

Van Erp is trots op deze goede samenwerking. “Dit is een van de eerste zaken, waarbij we gebruik hebben gemaakt van prachtige laboratoriumtechnieken. Dit soort onderzoeken komt nu goed van de grond.” Volgens de inspecteur volgen de tips over fout hout elkaar snel op. Er is genoeg werk te doen voor het team. “Samen met bijvoorbeeld Douane en de politie zouden we de hele keten kunnen aanpakken. Van import tot handel, en het criminele circuit daarachter.”