"Het werk in de haven verandert continu, dus wij ook"

100%-controles

Hester Swirc en Lisa van Houwelingen zijn 2 dierenartsen die samen met zo'n 70 collega's importcontroles uitvoeren in de havens van Rotterdam, Vlissingen en Hoek van Holland. Daar komen de ferry’s uit het VK aan. Boten waarop altijd al producten en in mindere mate dieren werden vervoerd, maar die voor 2021 werden gelost zonder importcontroles. Immers, toen hoorde het VK nog bij de EU en moesten Britse bedrijven zich bij de productie en handel houden aan Europese wet- en regelgeving. Containers met melk, vlees, vis, garnalen, honing, diervoeders, oliën, vetten en andere producten van dierlijke oorsprong konden gewoon door, verder de EU in, zonder gezondheidscertificaten en controles.

"Sinds dit jaar doen we 100%-controles", vertelt Swirc, "Dat betekent dat we elke zending controleren, net als bij andere niet-EU-landen. Mijn team zit in het douanekantoor, wij doen de documentencontrole. Het team van Lisa doet de controles op de keurpunten zelf."

Beschermen van dier- en volksgezondheid en dierenwelzijn

En dat zijn er veel, want Rotterdam is nog altijd de grootste haven van de EU en het VK exporteert veel. Het is natuurlijk niet zo dat producten uit het VK opeens een gevaar zijn voor de dier- en volksgezondheid in de EU. "Maar op termijn zou dat wel kunnen", zegt van Houwelingen. "Het VK is nu vrij om eigen regels op te stellen voor produceren en handelen, net als andere niet-EU-landen."

"Als ze in de toekomst anders omgaan met dieren, dierziekten en vaccinaties, dan controleren wij aan de grens of ze wel voldoen aan onze importeisen. Zo willen we voorkomen dat we een dierziekte binnenhalen, zoals in het verleden BSE, mond-en-klauwzeer of vogelgriep. Simpel gezegd mogen bepaalde producten en dieren niet overal vandaan komen: niet uit gebieden waar dierziektes voorkomen. Hiermee beschermen we ook de volksgezondheid. Voedsel dat op de markt komt, moet veilig zijn om te consumeren. Daarnaast houden we toezicht op dierenwelzijn, want er komen ook levende dieren uit het VK."

Veel ontbrekende gegevens

Sinds 1 januari 2021 kregen de teams in Rotterdam er dus veel controles bij. Dat begint met de documentencontrole. Swirc: "Omdat de handel met het VK vanwege de korte afstand zo snel gaat, mogen ze alvast digitale kopieën sturen om goedkeuring te krijgen voor de import. Het idee is dat ze dan sneller door kunnen als ze eenmaal in Rotterdam zijn."

De Douane doet voor de NVWA de eerste controle. Zitten er fouten in de documenten, dan worden ze overgedragen aan de NVWA en dan doen Swirc en collega’s de documentencontrole opnieuw. Bij de start van het nieuwe jaar bleek hoe ingewikkeld de nieuwe regels waren voor de Britten. "In de eerste week droeg de Douane vrijwel alles aan ons over. Medio februari was dit 30% en nu, halverwege 2021, zitten we op 18%."

Het grootste probleem is het ontbreken van gegevens. Om te bepalen of een product door mag, moet bekend zijn of het van een erkend bedrijf komt, wat de ingrediënten zijn en waar die vandaan komen. Bij levende dieren gaat het ook om verklaringen over vaccinaties. "Er ontbraken zo veel gegevens dat we voortdurend contact hadden met dierenartsen in het VK. Zij moesten de certificaten voor bedrijven verzorgen, maar bleken niet goed te weten wat er van hen verwacht werd. Ze hadden onvoldoende instructies gekregen over de Europese wet- en regelgeving. Dus de eerste tijd zijn wij een soort opleidingsinstituut geweest voor de dierenartsen in het VK."

Ruimtegebrek op de terminals

Het aanhouden van zendingen omdat de papieren niet in orde zijn, is een lastige kwestie. Normaal gesproken is alles wat van buiten de EU komt een aantal weken onderweg en dat komt op reguliere zeeterminals aan, vaak bevroren en lang houdbaar. Tijdens de reis over zee is er dan genoeg tijd voor controle en het herstellen van fouten of onvolledigheden in de papieren.

Van Houwelingen: "Uit het VK is alles er heel snel en de ferryterminals zijn nooit gebouwd met het idee dat daar zendingen aangehouden zouden worden. Er is weinig ruimte, er is een chauffeur bij, het gaat ook vaak om verse producten, dus het is zaak dat het snel door kan. Vandaar dat we in de voorbereidingen op de Brexit ook gepleit hebben voor het vooraf beoordelen van kopieën. Maar ja, dan moeten die wel compleet zijn en uiteraard overeenkomen met de originele documenten die met de zending meekomen."

Nieuwe collega's

Om de enorme hoeveelheid werk aan te kunnen, is de NVWA meteen toen er sprake was van een Brexit begonnen met het werven en opleiden van nieuwe dierenartsen. Maar de coronapandemie in 2020 maakte de planning en uitvoering van het werk een stuk complexer. Medewerkers werden regelmatig getest, er vonden zo min mogelijk overdrachten plaats en vanwege de 1,5-meter-maatregel konden de teams bij drukte niet worden uitgebreid.

Swirc: "We waren goed voorbereid. Maar al die ontbrekende gegevens kosten veel tijd. Ook zijn er zaken die het VK en wij niet hetzelfde interpreteren. Die brengen we onder de aandacht van de Europese Commissie en daar komt dan uitsluitsel over. Zo werk je elke dag 2 vraagstukken weg, maar komen er ook weer een heel aantal bij."

"We hebben onze dienstverlening ook uitgebreid", vertelt Van Houwelingen. "De ferry's komen ook in het weekend, dus dan werken we ook. We krijgen veel producten en ook levende dieren die we eerst niet zagen. Bedrijven hebben nieuwe keurpunten ingericht en we hebben extra opleidingen gevolgd. Dat maakt het werken in de haven zo interessant: het verandert continu, dus wij ook."

Ook het komende jaar blijft het nog hectisch, denkt ook Swirc. "We zoeken nog steeds nieuwe collega’s, die we binnen het eigen team opleiden. Maar we boeten nooit in op onze kwaliteit, daar staan we voor. We controleren nog net zo grondig en goed als we voor de Brexit deden."

Ook diergezondheid: COVID-19 bij nertsen

De nertsenhouderij werd in 2020 geconfronteerd met besmettingen met corona. In totaal zijn 71 nertsenbedrijven besmet verklaard. Om verspreiding van het virus van nertsen op mensen zoveel mogelijk te voorkomen, zijn de getroffen bedrijven onder toezicht van de NVWA geruimd. Dit was een complexe opgave door de volksgezondheidsrisico’s, hoge tijdsdruk en het feit dat de werkzaamheden onder een vergrootglas lagen. Andere dierziekten waarover de NVWA in 2020 veel meldingen ontving, zijn vogelgriep en salmonella bij pluimvee. In totaal heeft de NVWA in 2020 1257 meldingen afgehandeld op het gebied van dierziekten en zoönosen die gemeld en bestreden moeten worden.